Pozyskiwanie surowców zielarskich – jak to zrobić bez szkody dla przyrody?

W ostatnim czasie na terenie Nadleśnictwa Połczyn Straż Leśna przy współudziale Posterunku Policji w Połczynie-Zdroju, ujawniła nielegalną wycinkę kasztanowca (Aesculus hippocastanum L.), z którego potem miała być pozyskana korę. Niezwykle pomocna okazała się w tym przypadku kamera monitorująca. Dzięki zapisom z tego urządzenia leśnicy wraz z policją mogli zidentyfikować i wstępnie wytypować sprawców. Celem ich działania było pozyskanie kory z kasztanowca i uzyskanie w ten sposób środków pieniężnych. Wyciągi lecznicze z tego surowca mają szerokie zastosowanie
w przemyśle farmaceutycznym od pokoleń. Niestety, w większości przypadków pozyskanie kory odbywa się ze szkodą dla samego drzewa. Szczególnie te okazy rosnące w odosobnionych miejscach są narażone na zdzieranie kory przez nielegalnie działających zbieraczy. W naszym nadleśnictwie takim niechlubnym przykładem jest aleja kasztanowców w miejscowości Stare Dębno. Wiele lat temu została ona zniszczona właśnie w celu pozyskania tego surowca. Aktualnie większość drzew uschła. Aleja, która rosła kilkadziesiąt lat została zniszczona z bardzo niskich pobudek. Kasztanowce nie mają łatwego życia, wiele z nich jest bowiem osłabionych przez działalność inwazyjnego owada - szrotówka kasztanowcowiaczka .

Kilka lat temu, na terenie Parku Wiejskiego w miejscowości Białowąs ktoś ściął kilkudziesięcioletnie lipy, po to żeby pozyskać z nich kwiaty. Ale takich skrajnych przykładów ludzkiej bezmyślności jest niestety dużo nie tylko na terenie naszego nadleśnictwa.

Problem szkodnictwa w zakresie zbioru surowców zielarskich nie ogranicza się więc do kasztanowców. Nielegalne pozyskanie dotyczy także wielu roślin runa, w tym np. popularnych borówek, żurawiny czy pokrzywy oraz wspomnianych wcześniej kwiatów lipy czy głogu.

Każdy zbiór płodów runa leśnego do celów przemysłowych musi odbywać się w ściśle określonych miejscach i w sposób, który zapewni roślinom możliwość regeneracji i nie doprowadzi do całkowitego zniszczenia populacji w danym miejscu. Dlatego podmioty, które zajmują się zbieraniem ziół na terenach leśnych powinny podpisać stosowną umowę z miejscowym nadleśnictwem. Taki obowiązek wynika bezpośrednio z art. 27 Ustawy o lasach. Zapis ten umożliwia  Nadleśniczemu odmowę podpisania takiej umowy, jeśli w jego ocenie zbiór płodów może w jakikolwiek sposób zaszkodzić środowisku przyrodniczemu. Niestety w wielu przypadkach przedsiębiorca kierując się zyskiem, nie stosuje się do obowiązujących w tym zakresie przepisów. Co za to grozi? Przeważnie, zgodnie z Kodeksem wykroczeń jest to kara grzywny. Jednak Ustawa o ochronie przyrody za m.in. niszczenie roślin dopuszcza także karę aresztu.

Nie oznacza to jednak, że nie możemy pozyskiwać surowców zielarskich na własne potrzeby. Każdy kto jest zainteresowany ziołolecznictwem, czy chce zbierać grzyby lub jagody tylko do swojego użytku, może to robić zgodnie z prawem. Na terenie administrowanym przez Lasy Państwowe, zbierać możemy wszędzie, z wyłączeniem powierzchni objętych zakazem wstępu. Przy zbiorze należy pamiętać o kilku, ważnych zasadach:

- owoce zbieramy ręcznie, bez użycia narzędzi,

- musimy być pewni co do gatunku zbieranej rośliny, wiele z nich może być objętych ochroną gatunkową,

- nie wolno nam zbierać roślin czy grzybów na terenie parków narodowych czy w rezerwatach przyrody,

- zawsze miejmy na względzie dobro przyrody, nie zbierajmy roślin z pojedynczych stanowisk, nie niszczmy przy okazji innych organizmów.

Jeśli będziemy przestrzegać tych zasad, możemy w pełni korzystać z tego, co oferuje nam matka natura.

W ostatnim czasie popularne jest również pozyskiwanie tzw. oskoły, czyli soku z brzozy. Niestety zawsze wiąże się to z uszkodzeniem drzew, wobec czego nawiercanie brzóz rosnących w lasach zarządzanych przez PGL LP jest niezgodne z prawem. Taki surowiec może być pozyskiwany tylko na działkach prywatnych, za zgodą właściciela. Jeśli korzystacie z soku brzozowego zbieranego ze swoich drzew, pamiętajcie o odpowiednim zabezpieczeniu wykonanych w drewnie otworów, tak żeby zminimalizować ryzyko wniknięcia patogenów, które mogłyby być powodem powolnego obumierania drzew.